Geschiedenis

Groei van een stad

Turnhout ontstond op het kruispunt van twee grote handelsroutes en in de schaduw van het jachtkasteel van de hertogen van Brabant. Dat kasteel zou al voor 1110 hebben bestaan. Het jachtverleden wordt nog steeds weerspiegeld in het stedelijke wapenschild met vluchtend hert.

In 1212 kreeg de kleine gemeenschap stadsrechten van hertog Hendrik I van Brabant. Op het einde van de 13de eeuw werd het begijnhof gesticht.

Tegen de 16e eeuw was Turnhout een rijk commercieel centrum geworden, maar het einde van de eeuw bracht oorlog, vuur, confiscaties en epidemieën. Door de onderdrukking en de inquisitie vluchtten veel progressieven naar Nederland waardoor de streek rond Turnhout verarmd achterbleef. 

De industriële ontwikkeling van het einde van de 19de en begin 20ste eeuw werd mogelijk dankzij de aanleg van het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten (1844-1846) en de spoorlijn (1855). 

Op 1 januari 1859 verloor Turnhout een deel van het grondgebied aan Oud-Turnhout dat vanaf toen als zelfstandige gemeente bestaat. Het plan om Turnhout bij de fusie van gemeenten vanaf 1 januari 1977 samen te voegen met Vosselaar, Oud-Turnhout en Beerse ging niet door.

De slag van Turnhout

De stad en haar omgeving waren verscheidene keren het toneel van gevechten. Twee grote veldslagen zijn naar Turnhout genoemd: een in 1597 en een in 1789. Beide worden 'Slag van Turnhout' genoemd.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, met de voor de stad belangrijke Slag van Turnhout van 1597, versloeg prins Maurits van Nassau - later prins van Oranje - de Spaanse troepen. Na deze slag nam Maurits het kasteel van Turnhout in. De slag kwam als eerste in een hele reeks overwinningen die leidde tot de verovering van de laatste Spaansgezinde steden boven de Rijn.

Op 27 oktober 1789 versloeg een 'boerenleger' van vrijwilligers en patriotten met hulp van de Turnhoutenaren de getrainde Oostenrijkse troepen. Toen het nieuws van de overwinning in Turnhout zich over Vlaanderen verspreidde, nam het verzet toe. De Brabantse Omwenteling was een feit. De Brabanders veroverden Gent, Diest, Tienen en Brussel. In januari 1790 werden de Verenigde Nederlandse Staten uitgeroepen. Die bestonden tot december 1790.